Mahide Bademli, mahidebademli@gmail.com
Raffi Portakal’ın Enis Batur ile nehir söyleşisinden kitaplaşmış ‘Portakal’ın Yüzyılı’nı okuyorum. Pek çok izlekle okumak mümkün. Başlangıçta tarihi travmaları ve güzel anıları ile bir ‘azınlık ailesi tarihçesi’. Ama bu fonda, servetlerin el değiştirmesi, biriktirme ve koleksiyon oluşturma, eşya ve sanat eserinin anlamı, birinci kuşakta kazanılan servetin ikinci ve üçüncü kuşaklarda sanata erişim için kullanılarak burjuva kültürünün hedeflenmesi, ‘unique’e değer biçmenin psikolojisi ve ekonomisi..var ki var..
Bu hikayeler, sanat ve zanaat marifetiyle yaratma, miras yoluyla veya seçerek ve bedelini ödeyerek nesnelere sahip olma, biriktirme, koruma, gönüllü veya zorunlu vazgeçme süreçlerini, yani insanların ve nesnelerin bir süreliğine kesişen kaderlerini anlatıyor.
Tabii teğet geçen kaderler de var ve sebep ‘para’ değil!
Osman Hamdi Bey’in 1901 yılında yaptığı ‘Tekvin/Yaratılış/Mihrap’ adlı tablonun el değiştirme serüveni başlı başına bir toplumsal otopsi. Osman Hamdi Bey bu tabloyu yaptığında, Sanayi-i Nefise Mektebi’ni kurmuş, İstanbul Arkeoloji Müzesi’ni açmış; sanatçımız nihilist, anarşist hatta bohem biri değil. Düpedüz müesses nizamın makbul bir ferdi. Ama eserini yaratırken devrine göre ‘yürek yemiş’..
Gel zaman git zaman 1970’lerde, o zamanki sahibi satışa sunduğunda, muhtemel alıcılar tarafından dini hassasiyetlerle veto edilmiş ve sanat yatırımcısının ‘figür’ konusunda ne kadar RTÜK olabileceğinin bir örneği olarak tarihe geçmiş. Epey bir bekledikten sonra, topluma örnek olması gerekmeyen bir koleksiyoner tarafından satın alınmış, en son ‘isminin açıklanmasını istemeyen’ bir yatırımcıya satılmış. TMSF’ye devredilen bir bankanın, bulunması gereken envanterinden çıkmayınca izi kaybedilmiş. Muhtemelen bir depoda, yatırımcısının ‘yeni Türkiye-stop loss’ yapmasını bekliyor.
Komplo teorisi der ki, modern sanat, önyargıların, kültürel ve dinsel bağnazlıkların üzerine çıkmak, global bir piyasa yaratmak için (de) figürden uzaklaşmıştır.
Kıssadan hisse: non-figurative ol, non-commercial kalma!
dedadergi.com 